Gunstein Kolstad, Radøy

. 

Gunnstein Kolstad er frå Manger i Radøy kommune. Han vaks opp på prestegarden på Manger saman med fem sysken. Den yngste broren omkom berre 12 år gamal. Gunnstein Kolstad har vore aktiv i organisasjonsarbeid, vore formann i Hordaland Bondelag og har teke del i kommunepolitikken i fleire år, m.a. som ordførar for Sp.

"Mannfolka dreiv fiske medan kjerringane tok seg av sakene heime på småbruket. Me merka korleis krigsskyene kom nærare, og var forundra over kvifor ein ikkje tok krigstrusselen meir alvorleg. Det er sagt at me hadde lite å hjelpa oss med 9. april 1940, men eg meiner at kystartilleriet kunne vore brukt på ein betre måte. Det som er typisk for bygda vår, er at me ikkje kom bort i direkte krigshandlingar.

Far var ordførar då krigen kom, og det gjaldt å skaffa forsyningar til bygda. Han fekk leigd fiskebåt og henta forsyningar frå Vaksdal. Far ville gå av som ordførar då fylkesmann Lindebrække gjekk av, men han vart beden om å halde ut så lenge han orka for å vera trygg på at ein ikkje fekk inn NS-ordførar i eit område som var strategisk viktig. Resultatet var at fleire ordførarar i bygdene vart verande i stillingane sine. Det vart ikkje utnevnt NS-lensmann her i bygda, og både lærar og prest vart i stillingane sine. Me som hadde gard hadde nok mat, og samhaldet og evna til å hjelpa kvarandre var stor.

Eg distribuerte illegale aviser og fulgte med på radiosendingane frå London. Fiskebåtar gjekk ut og henta forsyningar frå England, og dei vart vidaresendt innover til Masfjordfjellet. Då Manger vart stasjon for tyske vaktbåtar, vart det stasjonert tyske marinefolk her, men dei var ikkje plagsomme. Dei var ute på oppdrag om natta og brydde seg lite om det som gjekk føre seg på land. Radøy låg strategisk til, og det vart bygd store kystfestningar på Vågsnes, Marøy og Fossøy.

Tyskarane rekvirerte alle hus i nærleiken av festningsverka, og folk måtte finne ny stad å bu. Russiske krigsfangar kom til festningsverka medan dei vart bygde. Det var eit grusomt syn å sjå dei avmagra fangane. Dei gav oss små kunstverk av tre som takk for maten me gav dei. På slutten av krigen vart det ein del arrestasjonar, og ein frå bygda fekk hard medfart av Gestapo.

Det vart fødd born med tysk far her i bygda. Dei var uskuldige, så ingen mobba dei. Eg synest det er redselsfullt når eg les om kva mange uskuldige tyskarborn har måtta gjennomgå."

"Under rettsoppgjøret fekk dei første som vart dømt dei strengaste straffene. Dette skuldast at den aggressive haldninga, som avtok etter kvart. Eg beundra Ruge og Fleischer, og tykte Fleischer fekk dårleg behandling av myndigheitene våre i England under krigen."

Opptaket vart gjort på Radøy, 7. januar 1998. Intervjuar var Jan Eidi, fotograf var Oddvar Foss. Samandraget er skrive av Rolf de Graaf. Loggen er laga av Johan Knutsen 

Gunnstein Kolstad

Utskriftsvenleg stikkordsliste finn du her

00:00 Personalia, oppvekst i prestegarden i Manger. 01:00 Fem søsken, yngstemann døde 12 år gammal, gjekk på straumledning. 01:35 Levekår, lite forskjell på fattig og rik, fleste hadde bruk med sjørett, notlag/notbruk. 02:10 Historisk: 1800-talet, fylkesagronomen rapporterte at mannfolk dreiv med sjøbruk, kvinnfolk med jordbruk. 03:10 Folk hadde likevel tid til å sosialt arbeid, foreningar, misjonsarbeid, helselag. 03:30 Venstre og arbeiderpartiet dominerande politiske parti, far var ordførar frå 1930, venstremann med støtte frå ap, Høgre vart kalla gardbrukarlista før den blei bondepartiet, seinare senterpartiet. 04:20 Minner frå før 9.4.1940, forundring over at krigstrugselen ikkje vart tatt alvorleg, sjølv om den nerma seg. 05:00 Utskriven stridande krigsmusikar ved kystartilleriet, rekruttskule i 1938, utskriven p.g.a. nyresjukdom, opperert i 1950. Ikkje i mobiliseringsforband då krigen braut ut, men fylgde med. 05:30 Mykje forsvarsmatrielle ikkje nytta, kystartilleriet, torpedobatteri i Kvarvik, same som i Oscarsborg. 06:20 Oberst Gunnar Isaachsen Willoch, onkel til Kåre, søkte midler til å setje torpedobatteriet i stand, fekk avslag. 07:20 Sommaren 1940, ingen krigshandlingar i bygda, mobiliserte soldatar i og rundt Voss og Sogn kom gjennom Manger ved retretten. 08:07 Far/ordføraren skaffa forsyningar frå Vaksdal og Boge, leigde motorbåten "Presidenten" frå Kviste, stor kutter bygd for Jacob Misje sin sildeeksportforrettning. 08:55 Ordførarane, Landberg i Hordabø, Karl G. Kolstad i Manger og Alfred Haukeland i Sæbø, gjekk saman om å henta ut bensin frå marinestasjonen på Flatøya før tyskerane kom. 09:25 Kunne ha stoppa tyskerane 9. april om torpedobatteri og kystartilleri hadde vore operasjonelt. 10:20 Administrasjonsrådet, fylkesmann Gjert Lindebrække i Hordaland ville gå, ordføraren i Manger fekk ikkje gå, strategisk viktig. 11:40 Landbeg hadde sardinfabrikk i Bø, store båtar, bl.a. "Nestor", henta forsyningar frå England mot slutten av krigen. Segla til Mastfjordfjellet. 12:15 Mot slutten av krigen gjaldt det å overleve, lettar for dei som hadde tilknytting til gard. 12:40 Ingen NS-lensmann, arrestasjonar mot slutten av krigen, Kaptein Gudmund Toska fekk stygg medfart av Gestapo, deltok ikkje sjølv i ulovlige handlingar, fordelte aviser, oppebarte arkiv og notematriell for divisjonsmusikken. 15:10 Lytta dagleg til illegal radio, fleire apparat i bygda,  gjøymde radioen under torvbrikettar. 17:30 Nazifisering av skuleverket, lærarane og prestane fekk halda fram under streng kustus. 18:30 Ingen tyskerar i Manger før staden vart utpeikt som stasjon for vaktbåt. Såg lite til marinefolk. 19:30 Nestan ingen NS-medlemmer i Manger. Gunnar Mellingen, NS-lensmann på Stord, organisasjonssjef, godt ettermæle. 21:20 Fleire tyskerar mot slutten av krigen, kystvakten var ikkje til mykje bry. Radøy, Marøy og Forsøy vart befesta. Vågenes, Marøy, Bø og Hauga, tyskerane rekvirerte hus. 23:00 Russiske krigsfangar i desse områda, dårleg kledde, semetsekkar som sko, smugla ut utskorne trefuglar. 24:30 Kommunistfrykt førte til NS-rekruttering.

25:30 Personlig innvolvering i organisasjonsarbeid etter krigen. Innvalgt i styret i Hordaland Bondelag i 1955, ledar i 1956, seinare i musikk og kulturorganisasjonar, Hordaland landbruksmuseum. Politiske verv. 27:00 Kommunehistorie 1400 - 1964 28:20 Stemmevaner, Venstre første gang, Senterpariet sist valg. 28:50 Lettelse då krigen tok slutt, musikklaget fekk arbeide tilnerma uhindra under krigen. 29:40 Mange kvinner som var innvolvert med tyskerar reiste til Sverige etter krigen, borna vart ikkje hetsa. 30:55 Rettsoppgjøret opplevdes som vilkårlig, dødsstraff. 32:30 Positive ting ved okkupasjonen, samhald, folk tok vare på ting og kasta ingenting. Bruk og kast-mentalitet idag. 33:30 Alt var dårlig med okkupasjonen. Nedverdigande for ein fri stat. 34:40 Beundra General Otto Ruge og Carl Gustav Fleischer, Fleischer dårleg behandla og tilsidesett, tok sitt eige liv, siterer Nordahl Grieg. 36:10 Regjeringa kjem tilbake, blir granska. 37:20 Nordahl Grieg sine verk er klassiske, Olav Rytter, Øksnevad, bidrog til den "usynlige" motstandsrøyrsla. 38:30 Shetlands-Larsen. Hitra. Orlogskaptein Eidsheim. Ingeborg Skagenes. Flyktningar ombord på Varden. Hemmleg rom bak eit skott. Gjekk av på Manger. Rodde forbi tyskerane, vinka, slenkyss. 40:30 Opp mot hundre menneske i dekning på Skagenes, henta av Shetlands-Larsen på Lyngøy, Herna. Nils Skagenes. Heimefronten overtok, Konrad Matthisen kjøpte fiskebåt som dei nytta. 41:30 Norsk EU-medlemskap. Steinar Brauteseth, radiomann, skreiv bok om EU-kampen: "Sett ifrå Paris". 43:40 Norsk innvandringspolitikk. Ta imot folk i nød, hjelpe folk der dei er. 45:40 Utviklingen i idretten. Fotballspelarar tjenar for mykje, idrettens adelsmerke, sunn sjel i sunn kropp, stjernedyrking, kommersialisering. Pengespel, lotto, tipping. 47:50 Største miljøproblem i Noreg idag. Noreg er eit lite land. Bruk og kast. Avfallsproblem. 49:40 Familien si rolle i framtida. Sentral rolle. Moralsk dekadens og oppløysing av familien truar sivilisasjonen. 50:20 Skilsmisse. Spør henne. Tålmod, repekt, kommunikasjon. 51:20 Forbilledleg samfunnssytem, bedre enn Noreg. Ikkje setja krav til andre, men heller seg sjølv. 52:30 Sosialismen er ikkje død. Finn Gustavsen, Bøndene sin økonomiske organisasjon den einaste reelle sosialismen. Teolog Nils Rød, konfirmasjonsundervisning, apostelsamfunnet i Jerusalem einaste skjikkelege kommunisme. Statsautoritær sosialisme er dårleg, Sovjet-unionen på nivå med det tredje riket. 54:30 Gud er ikkje død. Du kan lage alt av tre, men berre gud kan lage tre. 55:00 AKPML, Mao-isme. Feilinformert ungdom i 1968. Hjernevaska akademikarar. 56:35 Diskriminering av eldre. Ikkje opplev det sjølv, men høyrd om. I bedriftslivet blir folk over 50 betrakta som ubruklege. 57:50 Karakteristikk av nordmenn. Tacitus sine beretningar om nordmenn. Nordmenn blir betrakta som naive. Dårlege drikkevanar. 59:40 Vil nynorsken døy? Nei, kulturellt forankra. 01:00:00 Vil statskyrkja døy? Nei. 01:01:00 Verneplikten bør oppretthaldast. 01:01:10 Oppmaning til fremtidige generasjonar. Lær av historia, og lær av feila til våre forfedre. 01:01.55 Slutt.

Č

Updating...

Ċ

Logg-kolstadgunnstein - Ark 1.pdf

(59k)

Mobilstudio Memoar,

3. okt. 2019, 06:46

v.1

ď

Comments