Gabriel og Birgitta Nordanger, Radøy

I dette intervjuet fortel ekteparet Birgitta og Gabriel Nordanger frå Radøy om sine barne- og ungdomsår, om krigsår med lite mat, og om dei store gledesscenene då krigen var slutt. Begge ektefellene vart fødde i 1907, og begge vaks opp i ein stor søskenflokk. Dei gifta seg i 1931 og hadde små born då krigen kom til Norge i 1940.

"Det var stor armod i vår barndom. I bryggehuset sto det skrive: "Havregrauten hennar mor gjer guten sterk og stor." Men på julaftan hadde me litt ekstra godt å eta. Då fikk me smør på flatbrødet, og det hende at me fekk ei halv appelsin eller eple. Når isen la seg på vatnet, gjekk me på skruskøyter og me laga sivbåtar om sommaren. I ungdommen gjekk me på dans, og det hende at det oppsto slåsskampar utanfor danselokalet. På bedehuset gjekk det litt rolegare for seg, og det hende at me gjekk der og.

Me tok oss arbeid som tenestefolk på gardane, og det var slik me traff kvarandre. Me gifte oss i 1931, og ungane våre var små då tyskarane kom til Radøy. Ungane trengte mat og me fekk ikkje handla på kreditt. Eg tok meg arbeid på eit veganlegg for å få pengar til mat til borna. Ein gong som eg prøvde å kjøpa ein sei av ein fiskar, spurte han meg om eg ikkje kjende skam fordi eg gjorde tyskararbeid. Eg spurte han om ikkje han og kjende skam fordi han selgte fisk til tyskarane. Det endte med at eg fekk kjøpt fisken. Den dag i dag kjenner eg skam fordi eg var med og utførte arbeid for tyskarane. Ein tysk offiser gav meg ein sigar då eg greide å knuse ein stor stein som dei hadde prøvd å fjerna i åtte dagar. Og då kona mi skada seg stygt, vart ho bandasjert av ein tysk soldat. Han ville ikkje ha pengar for det. Tyskarane oppretta leir for russiske fangar på Radøy. Det var vanlege soldatar frå Wehrmacht som passa på dei, og eg trur fangane vart behandla bra.

Dei russiske fangane var flinke til å reparera ting, og vaktene gav folk lov til å gi dei spekesild og flatbrød. Me beundra dei som me leigde husrom av på Nordanger. Dei hadde sjølv mange born som skulle ha mat. Likevel hende det at dei delte mjølka si med borna våre. I ein ubevakta augneblink, medan eg jobba på veganlegget, putta eg under gensaren min dynamitt, lunter og fenghetter. Eg var livande redd då jeg kom i ein tysk kontroll, men eg fekk teke sprengstoffet heim, der det vart gøymt unna."

"Me svolt ikkje, me fekk ordna mat til borna våre og me lærte oss å vera nøysomme. Men det var godt å vita at ingen tyskarar lenger kunne plaga oss. Då ei skulelærarinne fortalte oss at krigen var over, fann eg fram dynamitten som eg hadde stole frå tyskarane. Om kvelden samla folk seg, då brukte me dynamitten til å skyte ein dundrande fredssalutt".